๐Ÿ—️ Building Construction เคฎें Concrete Quantity (เคฎाเคค्เคฐा) เค•ैเคธे เคจिเค•ाเคฒी เคœाเคคी เคนै — เคคเค•เคจीเค•ी เค—ाเค‡เคก (เคนिंเคฆी)

-


เคชเคฐिเคšเคฏ

เค•िเคธी เคญी เคญเคตเคจ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เคฎें เค•ंเค•्เคฐीเคŸ (concrete) เค•ी เคชเคฐिเคฎाเคฃिเค• (quantitative) เค—เคฃเคจा—เคฏाเคจी เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคฎाเคค्เคฐा เค•ा เคธเคŸीเค• เค†เค•เคฒเคจ—เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เคฒाเค—เคค, เคถेเคก्เคฏूเคฒ เค”เคฐ เค—ुเคฃเคตเคค्เคคा เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนै। เค…เคจिเคฏเคฎिเคค เคฏा เค—เคฒเคค เค—เคฃเคจा เค•े เคชเคฐिเคฃाเคฎเคธ्เคตเคฐूเคช เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ी เค…เคงिเคถेเคทเคคा, เคธ्เคŸोเคฐेเคœ เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ, เคธाเค‡เคŸ เคชเคฐ เคฒॉเคœिเคธ्เคŸिเค• เคตिเคซเคฒเคคाเคँ เคคเคฅा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค—ुเคฃเคตเคค्เคคा เคฎें เค—िเคฐाเคตเคŸ เคธंเคญเคต เคนै। เคฏเคน เคฒेเค– เคคเค•เคจीเค•ी เคตाเค•्เคฏเคตिเคจ्เคฏाเคธ เคฎें step-by-step เคตिเคงि, เค—เคฃिเคคीเคฏ เคธूเคค्เคฐ, เคฎाเคจเค• เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคนाเคฐिเค• เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃों เค•े เคธाเคฅ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคนै।

เค•ंเค•्เคฐीเคŸ เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค˜เคŸเค• — เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें

เค•ंเค•्เคฐीเคŸ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎुเค–्เคฏ เค˜เคŸเค•ों เค•ा เคฎिเคถ्เคฐเคฃ เคนै:

  • Cement (เคธीเคฎेंเคŸ) — เคฌाเค‡ंเคกเคฐ
  • Fine Aggregate (เคฐेเคค / เคซाเค‡เคจ เคเค—्เคฐीเค—ेเคŸ)
  • Coarse Aggregate (เค ोเคธ เค•ंเค•เคก़ / เค—्เคฐैเคตเคฒ)
  • Water (เคชाเคจी)
    เค‡เคจ्เคนें เคตिเคถिเคท्เคŸ เค…เคจुเคชाเคค (mix ratio) เคฎें เคฎिเคฒाเค•เคฐ เค—เคข़ा เคœाเคคा เคนै। เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เค—्เคฐेเคก (M20, M25 เค†เคฆि) เค”เคฐ mix-design เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เค…เคจुเคชाเคค เคšเคฏเคจिเคค เคนोเคคे เคนैं। เคต्เคฏเคตเคนाเคฐिเค• เคฐूเคช เคธे site เคชเคฐ เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคค: volumetric ratio (by volume) เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคœเคฌเค•ि เคกिเคœाเค‡เคจ เคช्เคฐเคฏोเค—เคถाเคฒा เคฎें mass-based mix design เคญी เค…เคชเคจाเคคी เคนै।

เคฎाเคชเคจ เค‡เค•ाเค‡เคฏाँ เค”เคฐ เคฎाเคจเค• เคช्เคฐเคฅाเคँ

  • เคธเคญी เค—เคฃเคจाเคँ SI เค‡เค•ाเค‡เคฏों เคฎें (เคฎीเคŸเคฐ, เค•्เคฏूเคฌिเค• เคฎीเคŸเคฐ, เค•िเคฒोเค—्เคฐाเคฎ, เคฒीเคŸเคฐ) เค•ी เคœाเคจी เคšाเคนिเค।
  • Wet volume = เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคธंเคฐเคšเคจा เคฎें เคฒिเคฏा เค—เคฏा เค†เคฏเคคเคจ (L × B × H)।
  • Dry volume = เคฎिเคถ्เคฐเคฃ เค•े เคฒिเค theoretical เค†เคฏเคคเคจ, เคœिเคธे wet volume เคธे voids เคเคตं bulking.cover เค•เคฐเคจे เคนेเคคु เคตृเคฆ्เคงि เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै। เคฎाเคจเค• เคฐूเคช เคธे dry volume เค•े เคฒिเค factor = 1.54 เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै (เคฏเคน เคฒเค—เคญเค— field practice เคฎें เคธ्เคตीเค•ाเคฐी เคนुเคˆ value เคนै)।
  • Cement bag mass = 50 kg (standard)। Cement เค•ा เคธเค˜เคจเคค्เคต (bulk density) ≈ 1440 kg/m³ (approx) เคญी เค—เคฃเคจा เคฎें เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

เคฎूเคฒ เคธूเคค्เคฐ (Basic Formulas)

  1. Wet Volume (m³)

V_{wet} = L \times B \times H
  1. Dry Volume (m³)

V_{dry} = V_{wet} \times 1.54

  1. Total parts in mix (เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ: 1 : 1.5 : 3 → total parts = 1 + 1.5 + 3 = 5.5)

  2. Component volume (m³)


V_{component} = \frac{\text{part of component}}{\text{total parts}} \times V_{dry}
  1. Cement mass (kg)

M_{cement} = V_{cement} \times \rho_{cement}
  1. Water requirement (liters) — Water/Cement ratio (w/c) เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค।

\text{Water (kg)} = w/c \times M_{cement} \quad(\text{1 kg water ≈ 1 liter})

Dry Volume Factor — เค•्เคฏों 1.54?

Dry volume factor material เค•े internal voids, bulking of sand เค”เคฐ site เคชเคฐ mixing เค•े เค•ाเคฐเคฃ wet concrete volume เคธे เค…เคงिเค• เคนोเคคा เคนै। เคช्เคฐैเค•्เคŸिเค•เคฒ field practice เคฎें 1.54 เค•ो เคต्เคฏाเคชเค• เคฐूเคช เคธे เค…เคชเคจाเคฏा เคœाเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคฏเคน volumetric batching เค”เคฐ hand mixing เคฎें typical void correction เคฆेเคคा เคนै। เคง्เคฏाเคจ เคฆें เค•ि เคฏเคฆि เค†เคช laboratory-designed mix เคฏा ready-mix เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐ เคฐเคนे เคนों เคคो เคฏเคน factor เค˜เคŸ เคฏा เคฌเคข़ เคธเค•เคคा เคนै — เคชเคฐ site-level quick estimates เคฎें 1.54 เคฎाเคจเค• เคนै।


เคšเคฐเคฃเคฌเคฆ्เคง (Step-by-Step) เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा

เคšเคฐเคฃ 1 — Structural member เค•े เค†เคฏाเคฎ เคฎाเคชें

เคธเคŸीเค• เคฎाเคช เคฒें: เคฒंเคฌाเคˆ (L), เคšौเคก़ाเคˆ/เคต्เคฏाเคธ (B/D), เค”เคฐ เคŠँเคšाเคˆ/เคฎोเคŸाเคˆ (H/T) — เคธเคญी เคฎीเคŸเคฐ เคฎें।

เคšเคฐเคฃ 2 — Wet Volume เคจिเค•ाเคฒें

เคธเคฆเคธ्เคฏ เค•े geometry เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค—เคฃเคจा เค•เคฐें।
เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ: T-beam, inverted strip footing เคฏा isolated column เคฎें shape เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ volume เค…เคฒเค— เคจिเค•เคฒเคคी เคนै (rectangular prism, triangular prism, cylindrical เค†เคฆि) — เค‡เคธเคฒिเค geometry เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै।

เคšเคฐเคฃ 3 — Dry Volume เคฎें เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ


V_{dry} = V_{wet} \times 1.54

เคšเคฐเคฃ 4 — Mix Ratio เคฒाเค—ू เค•เคฐें เคคเคฅा component volumes เคจिเค•ाเคฒें

เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ: M20 (1 : 1.5 : 3) — total parts = 5.5
Cement volume =
Sand volume =
Aggregate volume =

เคšเคฐเคฃ 5 — Cement mass เค”เคฐ เคฌैเค— เคธंเค–्เคฏा เคจिเค•ाเคฒें

Cement volume × 1440 = cement mass (kg) → divide by 50 → number of bags

เคšเคฐเคฃ 6 — Water quantity เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•เคฐें

เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค w/c ratio เค•े เค…เคจुเคฐूเคช water mass (kg/เคฒिเคŸเคฐ) เคจिเค•ाเคฒें। เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆें เค•ि practical workability เค•े เคฒिเค เคตाเคธ्เคคเคตिเค• water addition slump test เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ site เคชเคฐ เค…เคชเคจा adjustment เค•เคฐ เคธเค•เคคी เคนै।


เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ (Detailed Worked Examples)

เคธเคญी เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ SI เคฏूเคจिเคŸ เคฎें เค”เคฐ M20 (1:1.5:3) mix เคฎाเคจเค•เคฐ เค•िเค เค—เค เคนैं (เคœเคฌ เคคเค• เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เค…เคจ्เคฏเคฅा เคจ เค•เคนा เค—เคฏा เคนो)। Dry volume factor = 1.54, cement density = 1440 kg/m³, bag = 50 kg।

เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ A — Column (RCC Column)

Column เค•ा sectional size = 300 mm × 300 mm (0.3 m × 0.3 m)
Column height (clear) = 3.0 m
Number of columns = 4

  1. Wet volume (one column):

V_{wet,one} = 0.3 \times 0.3 \times 3.0 = 0.27\ \text{m}^3
  1. Total wet volume for 4 columns:

V_{wet,total} = 0.27 \times 4 = 1.08\ \text{m}^3
  1. Dry volume:

V_{dry} = 1.08 \times 1.54 = 1.6632\ \text{m}^3

  1. Mix parts total (1 + 1.5 + 3 = 5.5)

  2. Cement volume:


V_{cement} = \frac{1}{5.5} \times 1.6632 = 0.3024\ \text{m}^3


M_{cement} = 0.3024 \times 1440 = 435.456\ \text{kg}
  1. Sand volume:

V_{sand} = \frac{1.5}{5.5} \times 1.6632 = 0.4536\ \text{m}^3
  1. Aggregate volume:

V_{agg} = \frac{3}{5.5} \times 1.6632 = 0.9072\ \text{m}^3
  1. Water (assuming w/c = 0.5):

Water = 0.5 \times 435.456 = 217.728\ \text{liters}

เคจोเคŸ: Reinforcement occupying volume — steel เค•ा เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคตॉเคฒ्เคฏूเคฎ total concrete volume เค•ा เคฒเค—เคญเค— 1.5%–2% เคนो เคธเค•เคคा เคนै; เคฏเคฆि เค†เคช high reinforcement density เคตाเคฒे เคคเคค्เคตों เค•े เคฒिเค เค…เคงिเค• เคธเคŸीเค•เคคा เคšाเคนเคคे เคนैं เคคो reinforcement volume เค•ो subtract เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा เคฏा concrete volume เคฎें steel displacement เค•ो consider เค•เคฐ เคฒेเคจा เคšाเคนिเค। เคŠเคชเคฐ เค•े calculations เคฎें reinforcement เค•े เคฒिเค เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः 2% เค•ी เค•เคฎी เคฎाเคจเค•เคฐ adjustment เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคœเคฌ เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนो।


เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ B — Beam

Beam section = 250 mm × 400 mm (0.25 m × 0.4 m)
Beam length = 4.0 m
No. of beams = 2

  1. Wet volume (one beam):

V_{wet,one} = 0.25 \times 0.4 \times 4.0 = 0.4\ \text{m}^3

  1. Total wet = 0.8 m³

  2. Dry volume = 0.8 × 1.54 = 1.232 m³

  3. Cement volume = (1/5.5) × 1.232 = 0.223\ m³ → mass = 0.223×1440 = 321.12 kg → bags ≈ 6.42 → ≈ 7 bags

  4. Sand = (1.5/5.5)×1.232 = 0.334 m³

  5. Aggregate = (3/5.5)×1.232 = 0.671 m³

  6. Water (w/c = 0.5) = 0.5 × 321.12 = 160.56 liters

  7. Beam เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค…เคงिเค• เคœाเคจเค•ाเคฐी เค•े เคฒिเค เคฏเคนां เค•्เคฒिเค• เค•เคฐें, ๐Ÿ‘‰ beam in hindi 

เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ C — Slab

Slab area = 5.0 m × 4.0 m = 20.0 m²
Thickness = 150 mm = 0.15 m

  1. Wet volume = 20 × 0.15 = 3.0 m³

  2. Dry volume = 3.0 × 1.54 = 4.62 m³

  3. Cement volume = (1/5.5) × 4.62 = 0.84 m³ → mass = 0.84×1440 = 1209.6 kg → bags = 1209.6/50 = 24.19 → ≈ 25 bags

  4. Sand = (1.5/5.5)×4.62 = 1.26 m³

  5. Aggregate = (3/5.5)×4.62 = 2.52 m³

  6. Water (w/c = 0.5) = 0.5 × 1209.6 = 604.8 liters



    10. Slab เค•े เคฒिเค เค”เคฐ เคกिเคŸेเคฒ เคฎें เคœाเคจเค•ाเคฐी เค•े เคฒिเค เคฏเคนां เค•्เคฒिเค• เค•เคฐें ๐Ÿ‘‰ slab in hindi 

เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ D — Isolated Footing

Footing size (each) = 2.0 m × 2.0 m × 0.5 m
No. of footings = 2

  1. Wet volume per footing = 2×2×0.5 = 2.0 m³ → total wet = 4.0 m³

  2. Dry volume = 4.0 × 1.54 = 6.16 m³

  3. Cement = (1/5.5)×6.16 = 1.12 m³ → mass = 1.12×1440 = 1612.8 kg → bags = 32.256 → ≈ 33 bags

  4. Sand = (1.5/5.5)×6.16 = 1.68 m³

  5. Aggregate = (3/5.5)×6.16 = 3.36 m³

  6. Water = 0.5 × 1612.8 = 806.4 liters


เคต्เคฏเคตเคนाเคฐिเค• (Practical) Adjustments เค”เคฐ Considerations

  1. Wastage allowance: Mixing, transportation เค”เคฐ site handling เคฎें material loss เคนोเคคा เคนै — sand เค”เคฐ aggregate เค•े เคฒिเค 2–5% เค”เคฐ cement เค•े เคฒिเค 1–2% wastage allowance เคฐเค–ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै। เค…เค•्เคธเคฐ concrete quantity เคฎें 2%–3% เค•ी เค…เคคिเคฐिเค•्เคค margin add เค•ी เคœाเคคी เคนै।
  2. Bulking of sand: เคฌाเคฐिเคถ เคฏा เคจเคฎी เคธे sand เค•ी bulkness เคฌเคฆเคฒ เคธเค•เคคी เคนै; volumetric batching เคฎें sand เค•ा actual volume เคฌเคฆเคฒ เคธเค•เคคा เคนै—field เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ moisture-corrected volume use เค•เคฐें।
  3. Reinforcement displacement: Heavy reinforcement เคตाเคฒे elements เคฎें steel เค•ा เคตॉเคฒ्เคฏूเคฎ subtract เค•เคฐें เคฏा เค‰เคธ displacement เค•े เค…เคจुเคฐूเคช concrete เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा adjust เค•เคฐें। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฎाเคจเค• practice เคฎें steel displacement ≈ 1.5%–2% เคฎाเคจ เคฒिเคฏा เคœाเคคा เคนै।
  4. Formwork thickness เค”เคฐ shrinkage: Formwork เค•े เคญीเคคเคฐ concrete เค•ी เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เค†เค•ृเคคि เคชเคฐ เค…เคธเคฐ เคนो เคธเค•เคคा เคนै; shrinkage negligible for quantity calculation เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆें।
  5. Ready-Mix (RMC) vs Site Mixing: เคฏเคฆि RMC เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं เคคो supplier เค•े เคธाเคฅ volume เคชเคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เคฐเค–ें — RMC supplier เค…เค•्เคธเคฐ required slump, batching tolerance เค”เคฐ delivery loss เคชเคฐ เคจीเคคि เคฐเค–เคคे เคนैं।

เคถीเค˜्เคฐ / Shortcut Reference Table (Practical Values per 1 m³ of M20 approx.)

เคฏเคน เคคाเคฒिเค•ा เคธाเค‡เคŸ-เค‡ंเคœीเคจिเคฏเคฐिंเค— เค•े เคค्เคตเคฐिเคค เค•ाเคฎों เค•े เคฒिเค เคธเคนाเคฏเค• เคนै (เคฎूเคฒเคคः volumetric approach เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ approximate)।

  • Cement ≈ 8 bags (≈ 400 kg) per 1 m³ (M20, approx)
  • Sand ≈ 0.44 m³ per 1 m³ concrete
  • Aggregate ≈ 0.88 m³ per 1 m³ concrete

เคฏे เคฎाเคจเค• approximate values เคนैं; เค‰เคชเคฐोเค•्เคค detail method เคธे เค…เคงिเค• เคธเคŸीเค•เคคा เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนै।

เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค—เคฃเคจाเคค्เคฎเค• เคญूเคฒें (Common Calculation Pitfalls)

  1. Wet volume เค•ो dry volume เคฎें เคฐूเคชांเคคเคฐिเคค เคจ เค•เคฐเคจा। เคฏเคน เคธเคฌเคธे เค†เคฎ เค—เคฒเคคी เคนै।
  2. Units mismatch (mm ↔ m, ft ↔ m) — unit conversion เค—เคฒเคคी। เคนเคฎेเคถा SI เค‡เค•ाเค‡เคฏों เคฎें เค•ाเคฎ เค•เคฐें।
  3. Moisture/Bulking effect ignore เค•เคฐเคจा — sand เค•ा actual bulked volume เค…เค•्เคธเคฐ volumetric batching เคฎें error เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคा เคนै।
  4. Reinforcement volume neglect — high rebar density เค•े เคธाเคฅ concrete requirement เคฎें เค…ंเคคเคฐ เค† เคธเค•เคคा เคนै।
  5. Workability เค•े เคฒिเค water adhoc เคœोเคก़เคจा — slump test เค•े เคฌिเคจा adhoc เคชाเคจी เคกाเคฒเคจे เคธे strength เคช्เคฐเคญाเคตी เคฐूเคช เคธे เค˜เคŸेเค—ी; water/cement ratio maintain เคฐเค–ें।

Site-Level Testing เค”เคฐ Quality Control

  • Slump Test: site เคชเคฐ เคฒเค—ाเคคाเคฐ slump (workability) เค•ी เคจिเค—เคฐाเคจी เค•เคฐें।
  • Cube Test (Compressive Strength): 7-day, 28-day tests เคธे strength compliance เคธुเคจिเคถ्เคšिเคค เค•เคฐें।
  • Batching Accuracy: volumetric เคฏा weigh batching เคฆोเคจों เคฎें precision เคฐเค–ें; weigh batching เค…เคงिเค• accurate เคนै।
  • Curing: เคธीเคงा concrete strength เคชเคฐ เคฌेเคนเคฆ เคช्เคฐเคญाเคต เคกाเคฒเคคा เคนै — เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ 7 เคฆिเคจों เค•े เคฒिเค proper curing เค†เคตเคถ्เคฏเค•; M20/M25 เคฎें 28 เคฆिเคจों เค•ा full cure เคจिเคฐ्เคฎिเคค strength เค•े เคฒिเค standard เคนै।

FAQs (เคŸेเค•्เคจिเค•เคฒ เคฐूเคช เคฎें)

Q1. Dry volume factor 1.54 เค•्เคฏों เค…เคชเคจाเคฏा เคœाเคคा เคนै?
A: เคฏเคน field practice-based factor เคนै เคœो sand bulking, cement packing เค”เคฐ voids เค•ो cover เค•เคฐเคจे เคนेเคคु volumetric allowance เคฆेเคคा เคนै; laboratory designed mixes เคฎें เคฏเคน เค…เคฒเค— เคนो เคธเค•เคคा เคนै।

Q2. เค•्เคฏा cement เค•ा density 1440 kg/m³ เคนเคฎेเคถा เคฎाเคจें?
A: เคฏเคน approximate bulk density เคนै। เคตाเคธ्เคคเคตिเค• bulk density manufacturer เค”เคฐ เคชैเค•ेเคœिंเค— เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐ เคธเค•เคคी เคนै। เค…เคงिเค• เคธเคŸीเค•เคคा เค•े เคฒिเค supplier-provided bulk density use เค•เคฐें।

Q3. Ready Mix Concrete (RMC) เค•े เคฒिเค เค•्เคฏा เค—เคฃเคจा เค…เคฒเค— เคนोเค—ी?
A: RMC เคฎें supplier volumetric/weight-based batching เค•เคฐเคคा เคนै; เคชเคฐ site เคชเคฐ required volume เคนी order เค•เคฐें (V_wet เคฏा V_dry เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ supplier เคธे confirm เค•เคฐें) เค”เคฐ delivery loss/wastage เค•ा margin เคฐเค–ें।

Q4. Water/cement ratio เค•िเคคเคจा เคฐเค–ें?
A: เคฒเค•्เคท्เคฏ strength เค”เคฐ workability เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै; เคธाเคฎाเคจ्เคฏ M20 เค•े เคฒिเค 0.45–0.55 typical เคนोเคคा เคนै। เคตเคฐ्เค•ेเคฌिเคฒिเคŸी เค•े เคฒिเค admixtures (plasticizers) เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐ w/c เค•เคฎ เคฐเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท (Conclusion)

เค•ंเค•्เคฐीเคŸ เคฎाเคค्เคฐाเค“ं เค•ी เคคเค•เคจीเค•ी เค—เคฃเคจा เคเค• systematized เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคนै—เคœिเคธเคฎें เคธเคนी geometry-based volume, dry volume correction, mix ratio-based partitioning เค”เคฐ material density-based mass conversion เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคนैं। เคธเคŸीเค•เคคा เคฌเคข़ाเคจे เค•े เคฒिเค volumetric calculations เค•े เคธाเคฅ wastage allowances, sand bulking corrections เค”เคฐ reinforcement displacement adjustments เค•ो เคญी เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เค•เคฐเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै।

เคจिเคฏเคฎिเคค site testing (slump, cube tests), weigh-batching เคœเคนाँ เคธंเคญเคต เคนो เค”เคฐ curing protocol เค•ा เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคจ เค•ेเคตเคฒ material efficiency เคฌเคข़เคคी เคนै เคฌเคฒ्เค•ि เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค—ुเคฃเคตเคค्เคคा เค”เคฐ เคฆीเคฐ्เค˜ाเคฏु เคญी เคธुเคจिเคถ्เคšिเคค เคนोเคคी เคนै।

เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เคช्เคฐाเคฏोเค—िเค• เคธुเคाเคต (Practical Recommendations for Engineers)

  1. Weigh batching เค•ो เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค•เคคा เคฆें เคœเคนाँ เคธंเคญเคต เคนो; volumetric batching เคธเคฐเคฒ เคชเคฐ เค•เคฎ accurate เคนै।
  2. Slab/beam/column เค•ी เค—เคฃเคจा เค•े เคฒिเค เคนเคฎेเคถा reinforcement เค•ैเคซेเคธ/clear cover เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ net sectional area use เค•เคฐें।
  3. เคฏเคฆि large-scale pour เคนै เคคो RMC เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐें เค”เคฐ supplier เค•े เคธाเคฅ slump, setting time เค”เคฐ delivery schedule pre-coordinate เค•เคฐें।
  4. Site เคชเคฐ cement เค•े เคฌैเค—ों เค•ा เคธ्เคŸैเค•िंเค— dry place เคฎें เค”เคฐ moisture protection เค•े เคธाเคฅ เค•เคฐें — wet cement เคฌเคก़ी เคนाเคจि เคฆेเคคा เคนै।
  5. Sand sampling เค”เคฐ sieve analysis เค•เคฐें — เคฏเคฆि fineness modulus (FM) เคฏा grading เคฌเคฆเคฒเคคी เคนै เคคो mix proportions re-adjust เค•เคฐें।
เค”เคฐ เคญी เคชॉเคชुเคฒเคฐ เคชोเคธ्เคŸ เคนैं เคœिเคจ्เคนें เค†เคช เคชเคข़เคจा เคšाเคนेंเค—े 

เคชुเคฐाเคจे เคœเคฎाเคจे เค•ी เคฎें เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เคฌเคนू เคฎंเคœिเคฒा เค‡เคฎाเคฐเคคे เค•ैเคธे เคฌเคจเคคी เคฅी ๐Ÿ‘‰ https://successfulcivilengineering.blogspot.com/2025/08/httpswww.blogger.comblogpostedit8548682833457567174658908472812777547.html 



Column เค”เคฐ beam เค•ंเคธ्เคŸ्เคฐเค•्เคถเคจ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคนिंเคฆी เคฎें เคœाเคจเค•ाเคฐी 



๐Ÿ‘‰ https://successfulcivilengineering.blogspot.com/2025/09/httpssuccessfulcivilengineering.blogspot.combuilding-beam-construction-detail.html 



เคฎเค•ाเคจ เค•ैเคธे เคฌเคจाเค ๐Ÿ‘‰https://successfulcivilengineering.blogspot.com/2025/07/blog-post.html



เคนเคฎाเคฐे facebook grup เค•ो เคœ्เคตाเค‡เคจ เค•िเคœिเค เค”เคฐ เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธिเคตिเคฒ เค‡ंเคœीเคจिเคฏเคฐ เคธंเคฌंเคงिเคค เคชोเคธ्เคŸ เคฐोเคœ เค…เคชเคจे facebook เคฎें เคชाเค‡เค। [https://www.facebook.com/share/p/17LFEQxaiW/]

เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคŠเคชเคฐ เค†เคฐ्เคŸिเค•เคฒ เคชเคข़เคจे เคฎें เค•ुเค› เค…เคš्เค›ा เคฒเค—ा เคคो เค•เคฎेंเคŸ เคœเคฐुเคฐ เค•ीเคœिเค เค”เคฐ share เคญी 

เค•िเคœिเค ।


Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

bar bending shedule in slab

-
Image
เคฌाเคฐ เคฌेंเคกिंเค— เคถेเคก्เคฏूเคฒ: เคธ्เคฒैเคฌ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฎें เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ, เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคนाเคฐिเค• เค…เคจुเคช्เคฐเคฏोเค— ๐Ÿ” เคญूเคฎिเค•ा (Introduction) เคจाเค—เคฐिเค• เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค…เคญिเคฏाเคจ्เคค्เคฐिเค•ी เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें, เคช्เคฐเคฌเคฒเคจ เค‡เคธ्เคชाเคค (Reinforcement Steel) เคธंเคฐเคšเคจा เค•ी เคฏांเคค्เคฐिเค• เค…เค–ंเคกเคคा เคเคตं เคฆीเคฐ्เค˜เค•ाเคฒिเค• เคธ्เคฅाเคฏिเคค्เคต เค•ा เคช्เคฐเคฎुเค– เค†เคงाเคฐ เคนै। เคฏเคน เคตिเคถेเคทเคคः เค‰เคจ เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค˜เคŸเค•ों เคฎें เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนोเคคा เคนै, เคœเคนाँ เคคเคจ्เคฏ, เคธंเคชीเคก़เคจ, เค•เคฐ्เคคเคจ, เค”เคฐ เคฎเคฐोเคก़ เคฌเคฒों เค•ी เคจिเคฐंเคคเคฐ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เคนोเคคी เคนै। เค‡เคจ เคฌเคฒों เค•ा เคช्เคฐเคญाเคตी เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง เค•เคฐเคจे เคนेเคคु เค‡เคธ्เคชाเคค เคฐिเค‡เคจเคซोเคฐ्เคธเคฎेंเคŸ เค•ा เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคจिเคฏोเคœเคจ เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें, เคฌाเคฐ เคฌेंเคกिंเค— เคถेเคก्เคฏूเคฒ (Bar Bending Schedule – BBS) เคเค• เค…เคค्เคฏंเคค เคชเคฐिเคท्เค•ृเคค เค”เคฐ เคคเค•เคจीเค•ी เคฐूเคช เคธे เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เค‰เคชเค•เคฐเคฃ เคนै, เคœो เคธ्เคŸीเคฒ เค‰เคชเคญोเค— เค•ी เคฎाเคค्เคฐाเคค्เคฎเค• เคธเคŸीเค•เคคा เคธुเคจिเคถ्เคšिเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคช्เคฐเคฌंเคงเคจ เค•े เคตिเคตिเคง เคชเคนเคฒुเค“ं เคœैเคธे เคฒाเค—เคค เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ, เค—ुเคฃเคตเคค्เคคा เคจिเคฐ्เคงाเคฐเคฃ, เค”เคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ เคจिเคท्เคชाเคฆเคจ เคฎें เคฐเคฃเคจीเคคिเค• เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคคा เคนै। BBS เคเค• เคช्เคฐเคฒेเค–िเคค เคธंเคฐเคšเคจा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฐॉเคก เค•ी เคคเค•เคจीเค•ी เคชเคนเคšाเคจ, เคœ्เคฏाเคฎिเคคीเคฏ เคตिเคถिเคท्เคŸเคคाเคँ, เคฌेंเคกिंเค— เคตिเคตเคฐเคฃ, เคช्เคฐเคฏोเค— เคธ्เคฅाเคจ, เค†เค•ृเคคि เค•ोเคก, เค”เคฐ เคญाเคฐ เค—เคฃเคจा เคธเคฎाเคนिเคค เคนोเคคी เคนै। เคฏเคน เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคธ्เคฅเคฒों เคชเคฐ เคเค• เคธांเค•ेเคคिเค• เคคเค•เคจीเค•ी เคญाเคทा เค•े เคฐ...
Read more

Foundation of building ( เคจींเคต)

-
Image
๐Ÿ—️ เคญเคตเคจ เคจींเคต เค•ा เคฎเคนเคค्เคต: เคเค• เคธเคฎเค—्เคฐ, เคฌเคนुเค†เคฏाเคฎी เค”เคฐ เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค•-เคช्เคฐेเคฐिเคค เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ ๐Ÿ”ท เคญूเคฎिเค•ा เคœเคฌ เคนเคฎ เค•िเคธी เคญเคตเคจ เค•ो เค–เคก़ा เคฆेเค–เคคे เคนैं, เคคो เคนเคฎाเคฐी เคฆृเคท्เคŸि เค…เค•्เคธเคฐ เค‰เคธเค•ी เคŠँเคšाเคˆ, เคธुंเคฆเคฐเคคा เค”เคฐ เคตाเคธ्เคคुเค•เคฒा เคชเคฐ เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคฐเคนเคคी เคนै। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธ เค…เคฆृเคถ्เคฏ เคญाเค— เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคง्เคฏाเคจ เคœाเคคा เคนै, เคœो เค‡เคธ เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคธंเคฐเคšเคจा เค•ा เค†เคงाเคฐ เคนै — เคจींเคต (Foundation) । เคญเคตเคจ เค•ी เคจींเคต เค•ेเคตเคฒ เคเค• เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคคเคค्เคต เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เค•ि เคฏเคน เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคตिเคœ्เคžाเคจ, เคญूเค—เคฐ्เคญिเค•ी, เค”เคฐ เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค• เค—เคนเคฐाเคˆ เค•ा เคเค• เค…เคฆ्เคญुเคค เคธंเค—เคฎ เคนै। เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•िเคธी เคตृเค•्เคท เค•ी เคœเคก़ें เค‰เคธเค•ी เคธ्เคฅिเคฐเคคा เคธुเคจिเคถ्เคšिเคค เค•เคฐเคคी เคนैं, เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคจींเคต เคญเคตเคจ เค•ी เค†เคค्เคฎा เคนै, เคœो เค‰เคธे เคธ्เคฅाเคฏिเคค्เคต, เคธंเคคुเคฒเคจ เค”เคฐ เคธुเคฐเค•्เคทा เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคी เคนै। ๐Ÿ”ท เคจींเคต เค•ी เค…เคตเคงाเคฐเคฃा เค”เคฐ เคชเคฐिเคญाเคทा เคจींเคต (Foundation) เคตเคน เคญाเค— เคนै เคœो เคญเคตเคจ เค•ी เค…เคงिเคฐเคšเคจा (Superstructure) เคธे เค†เคจे เคตाเคฒे เคธเคญी เคญाเคฐों เค•ो เคญू-เคชเคŸเคฒ (Earth) เคคเค• เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฐूเคช เคธे เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐिเคค เค•เคฐเคคी เคนै। เคฏเคน เคจ เค•ेเคตเคฒ เคเค• เคญौเคคिเค• เคธंเคฐเคšเคจा เคนै, เคฌเคฒ्เค•ि เคญू-เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃीเคฏ เค…เคจुเค•ूเคฒเคจ , เคธंเคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐเคคिเค•्เคฐिเคฏा , เค”เคฐ เคฆीเคฐ्เค˜เค•ाเคฒिเค• เคธ्เคฅाเคฏिเคค्เคต เค•ी เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค• เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคญी เคนै। เคจींเคต เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค…เคงिเคฐเคšเคจा เคธे เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคญाเคฐों เค•ो เคธंเคคुเคฒिเคค เคฐूเคช เคธे เคงเคฐाเคคเคฒ เคชเคฐ เคตिเคคเคฐिเคค เค•เคฐเคจा เคนै เคคाเค•ि เคฎिเคŸ्เคŸी เคฎें เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคฆเคฌाเคต, เคुเค•ाเคต...
Read more

How were brick and stone buildings made in ancient times?

-
Image
Stone Buildings เค…เคคीเคค เคฎें เคฌเคนुเคฎंเคœिเคฒा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เค‡เคฎाเคฐเคคों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ैเคธे เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा? เคฎाเคจเคต เคธเคญ्เคฏเคคा เค•े เค‡เคคिเคนाเคธ เคฎें เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เค‡เคฎाเคฐเคคों เค•ा เคตिเคถेเคท เคธ्เคฅाเคจ เคฐเคนा เคนै। เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เคธे เคฒेเค•เคฐ เคฎเคง्เคฏเค•ाเคฒ เค”เคฐ เค†เคงुเคจिเค• เคฏुเค— เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคคเค•, เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ो เคธเคฌเคธे เคฎเคœเคฌूเคค เค”เคฐ เคŸिเค•ाเคŠ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคฎाเคจा เค—เคฏा। เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคฌเคนुเคฎंเคœिเคฒा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เค‡เคฎाเคฐเคคों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคเค• เค…เคค्เคฏंเคค เคšुเคจौเคคीเคชूเคฐ्เคฃ เค•ाเคฐ्เคฏ เคฅा เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค†เคงुเคจिเค• เคฎเคถीเคจเคฐी, เค•्เคฐेเคจ เค”เคฐ เค•ंเค•्เคฐीเคŸ เคœैเคธी เคคเค•เคจीเค•ें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคฅीं। เคซिเคฐ เคญी เคตाเคธ्เคคुเค•ाเคฐों, เค‡ंเคœीเคจिเคฏเคฐों เค”เคฐ เคฎเคœเคฆूเคฐों เคจे เค…เคชเคจी เคฌुเคฆ्เคงिเคฎเคค्เคคा เค”เคฐ เคถिเคฒ्เคชเค•เคฒा เคธे เคเคธे เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เคธंเคญเคต เคฌเคจाเคฏा। เค‡เคธ เคฌ्เคฒॉเค— เคฎें เคนเคฎ เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคธเคฎเคेंเค—े เค•ि เค…เคคीเคค เคฎें เคฌเคนुเคฎंเคœिเคฒा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เค‡เคฎाเคฐเคคें เค•ैเคธे เคฌเคจाเคˆ เคœाเคคी เคฅीं। เคชुเคฐाเคจी เคฌเคนु เคฎंเคœिเคฒा เค‡เคฎाเคฐเคค เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เค‡เคฎाเคฐเคคों เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ो เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เคธे เคนी เคเค• เคŸिเค•ाเคŠ, เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค”เคฐ เคฌเคนुเค‰เคชเคฏोเค—ी เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคฎाเคจा เค—เคฏा। เคŸिเค•ाเคŠเคชเคจ: เคชเคค्เคฅเคฐ เคธเคฆिเคฏों เคคเค• เคฌिเคจा เค•्เคทเคคि เค•े เค–เคก़ा เคฐเคน เคธเค•เคคा เคนै। เคฎเคœเคฌूเคคी: เค‡เคธเค•ी เคธंเคชीเคกเคจ เคถเค•्เคคि (compressive strength) เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคนोเคคी เคนै। เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ: เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เคจเค•्เค•ाเคถी เค”เคฐ เคธเคœाเคตเคŸ เคธे เค‡เคฎाเคฐเคคों เค•ो เคญเคต्เคฏ เคฐूเคช เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคฅा। เคธुเคฐเค•्เคทा: เคฌเคนुเคฎंเคœिเคฒा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी...
Read more